Serbest Bölgelerde Vergisel Teşvikler

Serbest bölgeler için 5084 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 6 Şubat 2004 tarihine kadar her türlü resim, vergi ve harç muafiyeti söz konusuydu. Bu kanun değişikliliği ile birlikte serbest bölge kullanıcıları tam mükellef olmuş ve kazançları prensip olarak gelir ve kurumlar vergisine tabi hale gelmiştir. Ancak aynı kanun ile bu bölgelerdeki faaliyetlerden elde edilen kazançlar belirli şartlarla gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

Serbest Bölgeler Kanunun’na (SBK) 5084 sayılı kanun ile eklenen Geçici 3. maddenin son fıkrası gereğince serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükellefilerinin bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Avrupa Birliği  üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır.

Serbest bölgede imalat faaliyetinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin faaliyet ruhsatlarının hangi tarihte alınmış olduğu sözkonusu istisna uygulaması açısından önem arzetmemektedir. Faaliyet ruhsatı 06.02.2004 tarihinden sonra alınmış olsa dahi serbest bölgedeki imalat faaliyetlerinden elde edilen kazançlar gelir ve  kurumlar vergisinden istisna olacaktır. Diğer kazançların vergiye tabi olacağı tabiidir.

6 Şubat 2004 tarihi itibariyle serbest bölgelerde faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar, faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere gelir veya kurumlar vergisinden müstesnadır.

Ancak bu firmaların serbest bölgede elde ettikleri faaliyet dışı gelirleri istisna kapsamı dışındadır. Öte yandan sözkonusu gelir ve kurumlar vergisi istisnasının Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinin (b) alt bendi kapsamında kâr payı stopajına şümulü yoktur. Serbest bölgeden dağıtılacak kar paylarından %10 stopaj yapılacaktır.

6 Şubat 2004 tarihinden sonra faaliyet ruhsatı alan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin imalat faaliyetleri hariç serbest bölgede elde ettikleri diğer tüm faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar gelir veya kurumlar vergisine tabidir.

Ayrıca bu mükelleflerin bu bölgelerde istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadır.

Serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında sayıldığından, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz. Serbest bölgeler ile Türkiye arasında yapılan ticarette ise dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Dolayısıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunmak isteyen firmalar teşvik belgesine bağlı olmaksızın gümrük vergisi ödemeden makine ve teçhizat ithal edebilecekler, böylece yatırım harcamalarının maliyetini düşürmüş olacaklardır.

Türkiye’den serbest bölgelere yapılan mal teslimleri ve serbest bölgelerde verilen hizmetler KDV’den istisna edilmiştir. Ayrıca, serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında sayıldığından yurtdışından serbest bölgelere yapılan ithalatlar ve bir serbest bölgeden diğer serbest bölgeye yapılan teslimlerde de KDV söz konusu değildir. Bu nedenle girdilerinin çoğunu yurtdışından ithal eden ve ürünlerini yurtdışına satan firmalar için KDV yükü söz konusu olmayacaktır.

Serbest bölgeler kambiyo mevzuatı hükümleri kapsamı dışında tutulmuştur. Dolayısıyla serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler  kambiyo rejimine ve herhangi bir izne tabi olmaksızın, yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.

– Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az  % 85’ini yurtdışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Yıllık satış tutarı bu oranın altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir.

-Bu bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.

-Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmamaktadır.

-Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir.

-Serbest bölgelerden Türkiye’ye yönelik mal satışına herhangi bir kısıtlama getirilmemiştir (Tüketim ve riskli mallar hariç).

-Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda bulunan Gümrük Birliği kapsamındaki malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca, üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez. Ancak, serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi ile uyumlaştırılmış Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir.

-Serbest bölgeler “Türkiye-AB Gümrük Bölgesi”nin parçası sayıldığından, serbest bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım durumunda bulunan gümrük birliği kapsamındaki ürünler A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir. Üçüncü ülke menşeli ürünler ise Ortak Gümrük Tarifesi ile uyumlaştırılmış Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde belirtilen oran üzerinden serbest bölge gümrük müdürlüğüne gümrük vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ ye gönderilebilir

-Serbest bölgede faaliyette bulunan firmalar isterlerse defterlerini döviz olarak tutabilirler (Ancak, vermiş oldukları beyannamelerdeki vergi bildirimlerini beyannamenin verilediği ayın ilk gününde geçerli T.C.M.B döviz alış kurundan TL’ye çevirerek yaparlar)

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, serbest bölgeler ithal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan, emek-yoğun sektörlerde faaliyette bulunan, re-eksport faaliyetinde bulunan ve altyapısı hazır işyeri arayan firmalar için daha avantajlıdır.